Συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την ιστορική συνάντηση Νίξον-Μάο και την διπλωματία του «Ping–Pong».
Νέα κόντρα ΗΠΑ-Κίνας για τις δυτικές κυρώσεις κατά του Πούτιν
Οι σκληρές και εκτός πλαισίου ΟΗΕ δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας λόγω Ουκρανίας αποτελούν πλέον πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και στο Πεκίνο. Αφορμή οι διάφορες εικασίες των ΗΠΑ ότι η Κίνα αναμένεται να στηρίξει οικονομικά την Ρωσία προκειμένου να μπορέσει να κάνει ένα επιτυχημένο «bypass» στις αμερικανικές και ευρωπαϊκές οικονομικές κυρώσεις.
Έτσι στην πρόσφατη συνάντηση του συμβούλου εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν με τον κινέζο ανώτερο διπλωμάτη Yang Jiechi στις 14 Μαρτίου 2022 στη Ρώμη βγήκαν τα μαχαίρια μιας και η συνάντηση χαρακτηρίστηκε από ορισμένα μέσα ενημέρωσης ως «έντονη». Είχε μάλιστα προηγηθεί η αυστηρή προειδοποίηση της Ουάσιγκτον προς το Πεκίνο ότι η Κίνα θα υποστεί σοβαρές συνέπειες εάν βοηθήσει τη Ρωσία να αποφύγει τις δυτικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν λόγω Ουκρανίας (www.bbc.com 15/3/2022).
Σε μια συνεδρίαση λοιπόν η οποία κράτησε 7 ώρες η κινεζική πλευρά κατέστησε σαφές ότι θα διατηρήσει τον δικό της διακριτό ρόλο και ότι δεν πρόκειται να γίνει παρακολούθημα της Ουάσιγκτον στην αντιρωσική πολιτική.
Άλλωστε από την πρώτη στιγμή το Πεκίνο είχε χαρακτηρίσει τις δυτικές κυρώσεις κατά του Πούτιν ως παράνομες καθώς δεν είχαν την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ειδικότερα η κινεζική πλευρά ευθύς εξ αρχής επισήμανε με νόημα ότι οι επιβληθείσες κυρώσεις πάσχουν λόγω έλλειψης νομικής βάσεως (https://www.wsj.com 2/3/2022) και για τον λόγο αυτό «η Κίνα αντιτίθεται στις παράνομες κυρώσεις κατά της Ρωσίας» (https://www.scmp.com 2/3/2022).
Επιπλέον η κινεζική πλευρά επισήμανε ότι η συνάντηση της Ρώμης έδωσε τη δυνατότητα στο Πεκίνο να ξεκαθαρίσει τη θέση του στο ζήτημα της Ουκρανίας την ώρα που η Ουάσιγκτον με απειλές συνέχιζε να πιέζει την Κίνα να «διαλέξει πλευρά» (www.globaltimes.cn 15/3/2022).
Ως γνωστόν οι δυτικές κυρώσεις κατά του Πούτιν οι οποίες συνεχώς συμπληρώνονται με νέες σκληρές ρυθμίσεις καλύπτουν πέραν των άλλων τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, τα είδη διπλής χρήσης καθώς επίσης τον έλεγχο των εξαγωγών και τη χρηματοδότηση εξαγωγών, την πολιτική θεωρήσεων, επιπρόσθετες καταχωρίσεις φυσικών προσώπων ρωσικής ιθαγένειας και νέα κριτήρια για τις καταχωρίσεις κλπ.
Βέβαια ο Βλαντιμίρ Πούτιν φρόντισε έγκαιρα να λάβει τα μέτρα του καθώς ήδη είχε εκτιμήσει ότι η δράση που σχεδίαζε να αναλάβει στην Ουκρανία θα οδηγούσε μετά βεβαιότητος σε σκληρές οικονομικές κυρώσεις κατά της Μόσχας εκ μέρους των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της ΕΕ, του Καναδά, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και των άλλων χωρών της επιρροής της Ουάσιγκτον.
Έτσι όπως ήδη έχουμε αναλύσει (www.political.gr 12/2/2022, σελ. 12) κατά την επίσκεψή του στις 4 Φεβρουαρίου 2022 στην Κίνα με αφορμή την τελετή έναρξης των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, ο Πούτιν προχώρησε σε σημαντικές συμφωνίες με τον κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ. Μάλιστα ενόψει των κυρώσεων που ανέμενε να του επιβληθούν από τη Δύση που θα οδηγούσαν μετά βεβαιότητος σε μείωση των ρωσικών διαθεσίμων σε δολάρια και ευρώ, ο Πούτιν ζήτησε την «προώθηση της χρήσης εθνικών νομισμάτων σε αμοιβαίους διακανονισμούς, κάτι που υποστήριξε η κινεζική πλευρά» (http://en.kremlin.ru/events 4/2/2022). Επιπλέον Μόσχα και Πεκίνο υπέγραψαν 15 οικονομικές συμφωνίες εκ των οποίων 3 αφορούσαν την ενέργεια (www.globaltimes.cn 5/2/2022) δημιουργώντας μια κινεζορωσική ενεργειακή συμμαχία στο πεδίο το φυσικού αερίου διάρκειας 30 ετών (www.euractiv.com 7/2/2022). Οι εν λόγω συμφωνίες περιλαμβάνουν αγοραπωλησία ρωσικού «φυσικού αερίου μέσω της οδού της Άπω Ανατολής» και αγοραπωλησία ρωσικού «αργού πετρελαίου για παράδοση σε διυλιστήρια πετρελαίου στη Δυτική Κίνα». Οι παραπάνω ενεργειακές συμφωνίες ύψους 117,5 δις δολαρίων (www.reuters.com 4/2/2022) θα είναι πληρωτέες σε ευρώ. Να σημειωθεί ότι ο όγκος του διμερούς εμπορίου των δύο πλευρών ανέρχονταν το 2021 σε 140 δις δολάρια με τον Πρόεδρο της Κίνας να θέτει ως στόχο την αύξηση του διμερούς εμπορίου των δύο πλευρών στα 250 δις δολάρια (http://en.kremlin.ru/events 4/2/2022). Μάλιστα τον σημαντικό οικονομικό ρόλο της Κίνας επισήμανε και ο ίδιος ο Πούτιν με άρθρο του στο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua (http://en.kremlin.ru/events 3/2/2022) με τίτλο «Ρωσία και Κίνα: Μια στρατηγική εταιρική σχέση προσανατολισμένη στο μέλλον». Επιπλέον η σημαντική αύξηση των τιμών φυσικού αερίου, πετρελαίου, μετάλλων και σιτηρών αυξάνει καθημερινά τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Μόσχας η οποία σύμφωνα με κινεζικές εκτιμήσεις μπορεί πλέον να αντιμετωπίσει για αρκετό χρονικό διάστημα τις συνέπειες των οικονομικών κυρώσεων της Δύσης (www.globaltimes.cn 24/2/20220). Και όλα αυτά βεβαίως παρότι τουλάχιστον 300 δις δολάρια από τα συνολικά 640 δις δολάρια ρωσικά συναλλαγματικά διαθέσιμα βρίσκονται ήδη παγωμένα (www.aljazeera.com 13/3/2022) στα διάφορα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπου η Μόσχα είχε την αφέλεια «να τα έχει παρκαρισμένα».
Η Κίνα αναμένεται να στηρίξει τον Πούτιν έναντι των δυτικών κυρώσεων και για έναν άλλον λόγο καθώς όπως τονίστηκε ήδη από τα τέλη Φεβρουαρίου 2022 «για την τριγωνική σχέση Κίνας-Ρωσίας-ΗΠΑ, οι κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία είναι σαν “δοκιμή”, ….γιατί αυτές οι κυρώσεις θα μπορούσαν να επαναληφθούν σε σχέση με την Κίνα στο μέλλον, εάν η ηπειρωτική Κίνα αναγκαστεί να λύσει το ζήτημα της Ταϊβάν με μη ειρηνικούς τρόπους» (www.globaltimes.cn 25/2/2022).
Και η κινεζική αυτή εκτίμηση δεν άργησε να επαληθευθεί καθώς την ώρα που διεξαγόταν οι αμερικανοσινοϊκές συνομιλίες στη Ρώμη στις 14 Μαρτίου 2022, ο διοικητής της Αεροπορίας του Ειρηνικού της USAF Kenneth Wilsbach συνέδεσε την κατάσταση στην Ουκρανία με το ζήτημα της Ταϊβάν, λέγοντας ότι ένα από τα «βασικά μαθήματα» που παίρνουν οι Κινέζοι από την κατάσταση στην Ουκρανία είναι η «αλληλεγγύη της παγκόσμιας κοινότητας» και ότι εάν η Κίνα συμπεριφερθεί με παρόμοιο τρόπο εναντίον της Ταϊβάν ή άλλου γείτονα, «κάτι πιο ισχυρό θα συμβεί» (www.globaltimes.cn 15/3/2022).
H Διακήρυξη της Σαγκάης του 1972
Είναι αξιοσημείωτο πάντως ότι το συνεχώς εντεινόμενο κλίμα σύγκρουσης ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα κορυφώνεται λίγες μέρες μετά τη συμπλήρωση πενήντα ετών από την υπογραφή της περίφημης Διακήρυξης της Σαγκάης η οποία σηματοδότησε την προσέγγιση ΗΠΑ και Κίνας.Ήταν 21 Φεβρουαρίου του 1972 όταν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον έφτανε στο Πεκίνο προκειμένου να συναντηθεί αυθημερόν με τον κινέζο ηγέτη Μάο Τσετούνγκ. Επρόκειτο για μια σημαντική ιστορική αμερικανική πρωτοβουλία προσέγγισης με την Λαϊκή Κίνα του Μάο. Μια κίνηση η οποία αποσκοπούσε στη διαμόρφωση μιας νέας εποχής στις αμερικανοσινοϊκές σχέσεις.
Έτσι η γνωστή «Ping–Pong Diplomacy» που προώθησε ο αποκαλούμενος και «μάγος» της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ άνοιγε τον δρόμο της Κίνας προς τη Δύση ενώ ταυτόχρονα την απομάκρυνε ακόμη περισσότερο από την τότε ΕΣΣΔ. Βέβαια οι σχέσεις ΕΣΣΔ και Λαϊκής Κίνας είχαν ήδη αρχίσει να ψυχραίνονται από την εποχή του Νικήτα Χρουστσόφ που το 1956 στο περίφημο 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) προχώρησε στην αποκαθήλωση του Στάλιν γεγονός το οποίο η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) υπό τον Μάο Τσετούγκ είχε στη συνέχεια καταγγείλει.
Η συνάντηση Νίξον-Μάο στις 21 Φεβρουαρίου 1972 εξόργισε ακόμη περισσότερο τη Μόσχα και ενέτεινε το σχίσμα ανάμεσα στο ΚΚΣΕ και στο ΚΚΚ, μια κόντρα η οποία οδήγησε στην έντονη διαμάχη των Κομμουνιστικών Κομμάτων των χωρών της Δύσης και της Λατινικής Αμερικής με τις εκεί διάφορες μαοϊκές αριστερές οργανώσεις.
Κατά την παραμονή του στην Κίνα από τις 21 έως τις 28 Φεβρουαρίου 1972 ο Ρίτσαρντ Νίξον κατά κύριο λόγο επικεντρώθηκε σε συναντήσεις με τον τότε κινέζο πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι. Για την ακρίβεια πραγματοποιήθηκαν έξι γύροι συνομιλιών μεταξύ των δύο πλευρών στο Πεκίνο στο διάστημα 21-26 Φεβρουαρίου 1972. Στην αμερικανική αντιπροσωπεία εκτός από τον Πρόεδρο Νίξον συμμετείχαν ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Γουίλιαμ Ρότζερς, ο τότε προεδρικός σύμβουλος Χένρι Κίσινγκερ και πληθώρα άλλων στελεχών. Από κινεζικής πλευράς στην αντιπροσωπεία εκτός από τον πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι συμμετείχαν ο κινέζος υπουργός εξωτερικών Τσι Πένγκ Φέι (Chi Peng-fei), ο Αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Τσιάο Κούαν Χούα (Chiao Kuan-hua) και άλλα στελέχη.
Αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων ΗΠΑ και Κίνας ήταν η υπογραφή στις 27 Φεβρουαρίου 1972 της περίφημης Διακήρυξης της Σαγκάης στην οποία οι ΗΠΑ για πρώτη φορά αποδέχθηκαν την γνωστή «One China principle», δηλαδή ότι η Κίνα είναι μια, ενιαία και αδιαίρετη και ότι η Ταϊβάν, γνωστή την εποχή εκείνη ως Φορμόζα, αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα της ενιαίας Κίνας. Μια εξέλιξη η οποία αναμφισβήτητα πιστώθηκε στις μεγάλες διεθνείς επιτυχίες του Μάο Τσετούνγκ και του Τσου Εν Λάι.
Ο ενθουσιασμός στην κινεζική πλευρά για την μεγάλη αυτή επιτυχία της κινεζικής ηγεσίας εκδηλώθηκε με την μαζική υποδοχή της κινεζικής αντιπροσωπείας στο αεροδρόμιο του Πεκίνου κατά την επιστροφή της από τη Σαγκάη στις 29 Φεβρουαρίου 1972. Έτσι τον Τσου Εν Λάι και τους υπόλοιπους της κινεζικής αντιπροσωπείας τους υποδέχθηκαν τουλάχιστον 5000 συμπατριώτες τους. Στους παρόντες μπορούσε να διακρίνει κανείς την τότε σύζυγο του Μάο Τσετούνγκ, Τσιάνγκ Τσίνγκ, (Chiang Ching) μέλος του ΠΓ του ΚΚΚ, γνωστή στην πορεία ως «η χήρα του Μάο» και μέλος «της ομάδας των 4». Στους παρόντες επίσης το γνωστό μέλος του ΠΓ του ΚΚΚ Γε Τσιεν Γινγκ (Yeh Chien-yin) αλλά και ο μετέπειτα ΓΓ του ΚΚΚ Χούα Κούο Φένγκ (Hua Kuo-fen) που όντας πρωθυπουργός της Κίνας διαδέχθηκε τον Μάο Τσετούγκ μετά τον θάνατό του στις 9 Σεπτεμβρίου 1976 κλείνοντας τον δρόμο της Τσιάνγκ Τσίνγκ προς την εξουσία. Και φυσικά όλοι μαζί με δηλώσεις τους απέδωσαν τα εύσημα στη Μάο Τσετούνγκ για την μεγάλη αυτή κινεζική επιτυχία.
Πενήντα χρόνια λοιπόν μετά τη Διακήρυξη της Σαγκάης και την σινοαμερικανική προσέγγιση, το «America is Back» του Τζο Μπάιντεν οδηγεί σε μια σκληρή αντιπαράθεση με την Κίνα του Σι Τζινπίνγκ.
Έτσι ο Τζο Μπάιντεν με την πολιτική του πέτυχε το ακριβώς αντίθετο από αυτό που πέτυχε το δίδυμο Νίξον-Κίσινγκερ (www.economist.com 5/2/2022), καθώς Κίνα και Ρωσία έχουν βρεθεί πλέον μαζί στη διεθνή σκηνή.
Πάντως στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν στις 18 Μαρτίου 2022 ο Μπάιντεν με τον Σι Τζινπίνγκ, ο κινέζος ηγέτες επισήμανε στον Αμερικανό Πρόεδρο ότι η Κίνα δεν πρόκειται να αποδεχθεί τον ρόλο χωροφύλακα που επιδιώκουν να παίξουν οι ΗΠΑ και πετώντας το μπαλάκι στον Μπάιντεν κάλεσε την Ουάσιγκτον να τα βρει με τη Ρωσία (https://edition.cnn.com 19/3/2022) προκειμένου να εμπεδωθεί η παγκόσμια ειρήνη η οποία άλλωστε είναι προς το συμφέρον όλων των λαών του κόσμου.
Καθώς λοιπόν το μπαλάκι είναι πλέον στο τερέν του Μπάιντεν η παγκόσμια κοινότητα προσδοκά ένα νέο αμερικανοσινοϊκό διπλωματικό ping-pong παρά μια κλιμάκωση της σύγκρουσης ΗΠΑ-Κίνας.
Οψόμεθα λοιπόν για τη συνέχεια.
